Nawigacja
Pieniny
- Drukuj
- 23 lip 2021
- Góry Karpaty
- 253 czytań
- 0 komentarzy
Pieniny – pasmo górskie w łańcuchu Karpat, położone w południowej Polsce i północnej Słowacji.
Od południa Pieniny graniczą z pasmem Magury Spiskiej, od północy z Gorcami i Beskidem Sądeckim, na zachodzie zaś – z Kotliną Orawsko-Nowotarską oraz Pogórzem Spisko-Gubałowskim.

Rozciągają się na długości ok. 30 km na wschód od przełomu Białki. Dwa przełomy Dunajca dzielą Pieniny na trzy części:
- Pieniny Spiskie, między doliną Białki a przełomem Dunajca pod Niedzicą. Najwyższy szczyt Żar (błędnie: Branisko) – 879 m;
- Pieniny Środkowe (Pieniny Właściwe), często określane po prostu jako Pieniny, od Niedzicy do Przełomu Dunajca między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą (w granicach Polski). Najwyższy szczyt Trzy Korony – 982 m n.p.m. Do Pienin Właściwych należy też położona całkowicie po słowackiej stronie Grupa Golicy, przez niektórych topografów wyodrębniana w oddzielną, czwartą część Pienin, przez innych włączana do Małych Pienin;
- Małe Pieniny – sięgające do doliny Popradu, najwyższy szczyt Wysoka (Wysokie Skałki; 1050 m n.p.m.) jest najwyższym szczytem całych Pienin. Od Beskidu Sądeckiego oddziela je dolina Grajcarka i jego dopływu – Białej Wody.
Geneza Pienin to najtrudniejszy problem w caÅ‚ej geologii Karpat. Melchior Neumayr pisaÅ‚: „SkaÅ‚ki karpackie należą do najosobliwszych i najbardziej fascynujÄ…cych zjawisk geologicznych caÅ‚ej Ziemiâ€, a Maurice Lugeon w 1903 r. uważaÅ‚, że poznanie geologii Pienin „stanowi szczyty naszej naukiâ€.
Skały budujące Pieniny powstały na dnie mórz w kilku epokach geologicznych. W górnej kredzie zostały sfałdowane i wydźwignięte. Na początku trzeciorzędu nastąpiła druga fala ruchów tektonicznych powodująca kolejne przesunięcia płaszczowin. Trzecia fala ruchów górotwórczych w okresie paleogenu i neogenu spowodowała powstanie bardzo skomplikowanej struktury tektonicznej pasa skałkowego. Równocześnie zachodząca erozja zdarła zewnętrzny płaszcz skał i wymodelowała skomplikowaną rzeźbę terenu. Szczyty i turnie zbudowane są z odpornych na wietrzenie skał jurajskich, głównie wapieni rogowcowych, bulastych i krynoidowych. Doliny i przełęcze powstały w miękkich i podatnych na wietrzenie skałach z okresu kredy i paleogenu. Zjawiska krasowe rozwinięte są dość słabo, jaskinie i wywierzyska są nieliczne i nieduże. Natomiast rzeki i potoki są często głęboko wcięte w skały i tworzą ok. 15 wąwozów i przełomów. Najbardziej znane pienińskie wąwozy to Wąwóz Szopczański i Wąwóz Homole. Wulkanicznego pochodzenia są andezytowe wzgórza wzdłuż północnej granicy Pienin: Wdżar nad przełęczą Snozka, Bryjarka nad Szczawnicą, Jarmuta nad Szlachtową.
Główną rzeką Pienin jest Dunajec i cały obszar Pienin znajduje się w jego zlewni (z południowo-wschodniego końca wody wpływają do Dunajca za pośrednictwem Popradu). Większość potoków wypływa ze źródeł, których w polskich Pieninach jest około 600. Ich wydajność jest na ogół niewielka i średnia; 0,1–10 l/s.
W Pieninach występuje 1100 gatunków roślin naczyniowych. Najbogatsza i najciekawsza jest flora Pienin Centralnych, w Pieninach Spiskich i Małych jest nieco uboższa i silniej zmieniona przez człowieka. Charakterystyczne jest bogactwo siedlisk – lasów, z których część jest dobrze naświetlona, a do części, w głębokich wąwozach słońce prawie nie zagląda; łąk kośnych; skałek, z których też część jest nasłoneczniona, a część bardzo wilgotna i ciemna.
Rezerwaty przyrody:
- rezerwat przyrody Biała Woda,
- rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami,
- rezerwat przyrody Wąwóz Homole,
- rezerwat przyrody Wysokie Skałki,
- rezerwat przyrody Zaskalskie-Bodnarówka.

Powrót do listy
Dodaj komentarz
Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.